Op 25 maart 2021 was Judith Budde een van de gastsprekers in de talkshow Met de coach aan tafel van de NOBCO. Het onderwerp was ‘Coachen waar het pijn doet’. Ze schreef er onderstaand artikel over. Je kunt haar optreden bij NOBCO ook nog terugzien via deze link.
Voice Dialogue bij diepe pijn en trauma
Kan een coach iemand begeleiden bij het helen van een trauma? En zo ja, hoe dan? En wanneer niet? Die vragen stonden centraal in de talkshow 'Met de coach aan tafel' van de NOBCO op 25 maart 2021, o.l.v. Inge Diepman en met aan tafel hoofdgast Ien van der Pol, coach Sacha Loeffen en supervisant Maria Dias. Ik schoof in het tweede deel aan met een bijdrage over hoe we vanuit Voice Dialogue naar deze vragen kijken
De vraag is naar mijn overtuiging niet óf maar wát we als coaches kunnen doen wanneer we diepe en traumatische pijn tegenkomen of vermoeden bij onze cliënt. We komen immers voortdurend mensen tegen in onze praktijk die pijn hebben opgelopen. Het is van belang dat we de signalen van trauma leren herkennen en leren wat als coach onze mogelijkheden zijn in de begeleiding. In deze blog zet ik graag uiteen hoe we hier vanuit Voice Dialogue naar kijken.
Wat is Voice Dialogue?
Voice Dialogue is een visie op onze ontwikkeling als mens en een methode om met die visie in coaching en (relatie)therapie te werken. In Voice Dialogue gaan we ervan uit dat je niet uit één ik bestaat maar uit een heleboel verschillende innerlijke ikken, die vaak tegenstrijdige dingen willen.
We maken graag gebruik van de metafoor van een bus, om Voice Dialogue uit te leggen.
De samenstelling van je bus wordt bepaald door een combinatie van nature, nurture en de ervaringen die je in je (jonge) jaren opdoet. Vooraan in je bus zitten ikken die een grote invloed op je leven uitoefenen, we noemen dat je primaire ikken. Elke van je primaire ikken heeft een eigen ‘terrein’ waartegen het je wil beschermen of wat het voor je wil realiseren. Deze ikken besturen doorgaans je bus. Primaire ikken gaan harder voor je werken naarmate ze denken dat ze je meer moeten beschermen. Bij ernstige kwetsuren/trauma ontstaan er vooraan in de bus primaire delen die heel goed worden om te overleven. Ze willen voorkomen dat er ooit nog zoiets ergs met je kan gebeuren en/of ze houden je weg bij je pijn. Angst, verdriet, schaamte Achterin de bus zitten de ikken, waar je minder gebruik van maakt, die verstoten of onontwikkeld zijn. Ook de delen waar we bang voor zijn, delen met veel pijn, agressie houden zich daar op. Ze zijn er wel, maar je hoort ze niet of je luistert er niet naar. Je duwt ze weg. Te pijnlijk, Te beangstigend, te gevaarlijk, te …
Hoe werken we in Voice Dialogue op een helende manier met gekwetste en getraumatiseerde delen?
In een Voice Dialogue-sessie gaan we altijd eerst in gesprek met de cliënt om de vraag of het thema van die sessie te bepalen. Vervolgens ontmoeten we eerst de primaire ikken die zich met de situatie bemoeien of zich laten horen. Zij beschermen je immers (tegen pijn, afwijzing, falen, enzovoorts) en gaan niet zomaar aan de kant. De coach honoreert hun intentie en bijdrage aan het leven van de cliënt. Pas daarna ontstaat er ruimte om contact te maken met verstoten kanten en kwetsbare en/of gekwetste delen.
Soms zijn er ook Poortwachters in de sessie actief. Een Poortwachter is een stem die de cliënt tijdens de sessie bewaakt tegen te veel emotie, angst, verdriet, herinneringen, schaamte ed. (Zie ook 'Coachen met Voice Dialogue. Handboek voor begeleiders' blz. 137 – 141). Het is belangrijk deze stem serieus te nemen. Door de bezorgdheid te horen worden de condities besproken waaronder de coach en de cliënt een volgende stap kunnen zetten. Zeker bij trauma zijn er vaak Poortwachters actief en is het nog extra belangrijk hen te horen en te honoreren.
De kern van het werk bestaat uit het in (identificeren) en uit (desidentificeren) subpersonen gaan, waardoor je cliënt ieder van hen beter leert kennen en zich ertoe gaat verhouden. Alle delen zijn even welkom. De coach onderzoekt wat een deel doet, wanneer het actief is wat het beoogt en waarom het zo belangrijk is. De coach honoreert alle delen. Terug in het midden valt de cliënt niet meer helemaal samen met dat ene deel van zichzelf. Hij/zij gaat dat deel ervaren als een kant van zichzelf waar hij/zij een relatie mee kan aangaan/ zorg voor kan dragen. Primaire ikken kunnen dan beetje bij beetje ontspannen, zodra de cliënt zelf de zorg gaat dragen voor de ikken die bang zijn, gekwetst zijn enzovoorts.
Bij het ontmoeten van kwetsbare kinderen, gekwetste en getraumatiseerde delen gaan we voorzichtig te werk. Het vraagt echt ervaring om hiermee te werken. Soms is het nodig dat je cliënt alleen een teen in het water steekt – een gekwetst deel kort verkent. De coach kan helpen door te ontschuldigen, te laten weten dat hij of zij het gekwetste deel ziet en door erkenning te geven voor de pijn die het heeft opgelopen. Zonder dat alle details opgerakeld hoeven worden. De cliënt leert dat hij /zij stapje voor stapje zelf kan zorgen voor het gekwetste deel. De geschiedenis kan niet overgedaan worden. Maar de cliënt kan wel leren zacht te zijn voor het gekwetste deel, mild te zijn, zelfcompassie te ontwikkelen.
Te rouwen over wat er is gebeurd. Een arm te slaan om alle delen in zichzelf en zo beetje bij beetje te helen.
Wat is er van belang in de relatie met de coach?
Hoe meer kwetsbaarheid en pijn (herkenbaar aan zeer sterke beschermers en vaak ook een sterke Innerlijke Criticus), des te belangrijker is het dat de cliënt vertrouwen heeft in de begeleider. Dat vertrouwen ontstaat en groeit door de manier waarop de coach met de cliënt in contact is. Zeker bij trauma is het voor de cliënt van belang te (gaan) vertrouwen dat de begeleider je verhaal aankan, je niet afwijst, erkenning geeft, de verdriet/pijn/angst/wanhoop kan verdragen, dat je schaamte er mag zijn. Er moet iemand zijn die het kan containen, zodat je zelf kunt leren het te containen. Dus de relatie is zeer belangrijk. In Voice Dialogue forceren we niet. Alle ikken in de cliënt kijken mee naar hoe de coach met een Poortwachter of een primair deel praat.
Hoort het werken met trauma thuis bij een coach?
Ik zou deze vraag anders willen formuleren. We komen allemaal mensen in onze praktijk tegen met traumatische ervaringen, verlies, pijn. Het is niet de vraag óf je daar mee werkt, maar hóe je dat doet.
Ik noem er een paar:
- Wat is het doel van de coaching? Waar komt de cliënt voor?
- Wat wil de cliënt?
- Wat voor coach wil je zijn? Met wat voor vragen/thema’s wil je wel/niet werken.
- Wat is nu dienend voor de cliënt? Wat is behulpzaam om dat doel te bereiken?
- Hoe ervaren is de coach? Kennis van en vermogen om (signalen van) rouw, verlies, trauma, te herkennen.
- Wat is het vermogen van de coach om te luisteren, aanwezig te blijven bij pijn, verdriet, angst?
- Hoeveel tijd heb je om met elkaar te werken?
- Hoeveel draagkracht heeft de cliënt?
- Hoe zit het met de aan/afwezigheid van een steunende sociale omgeving?
- Hoe zit het met schaamte/innerlijke criticus/ angst/boosheid en wat kan de cliënt – nu – aan?
Hoe meer ervaring je als coach hebt en hoe meer je je hebt verdiept in het herkennen van gekwetstheid en trauma, hoe zorgvuldiger je kunt kiezen - altijd in afstemming met je cliënt - wat wel en niet te doen; welk terrein wel of (nog) niet te betreden. De cliënt leeft vaak al vele jaren met de pijn en heeft een manier gevonden om ermee om te gaan. We hoeven niet zo bang te zijn erover te spreken. En tegelijkertijd moeten we uiterst deskundig te werk gaan bij het betreden van dit terrein. Er ligt een hele wereld tussen als coach aandacht voor trauma uit de weg gaan en mensen diepgaand begeleiden bij de verwerking. Het is voor iedere coach de kunst om in dat gebied de plek te vinden waar hij of zij zich competent weet en thuis voelt. En te verwijzen naar deskundige collega's als de cliënt met iets verder wil waarvoor jij de expertise niet hebt.
Judith Budde
- Coachen met Voice Dialogue, Handboek voor begeleiders - Judith Budde en Karin Brugman
- Oog in oog met kwetsbaarheid - Marijke Leys
- Coachen waar het pijn doet - Ien van der Pol
- Traumasporen. Het herstel van lichaam, brein en geest na overweldigende ervaringen - Bessel van de Kolk
